Gadishulli i Krimesë, të cilin Rusia e aneksoi nga Ukraina, në vitin 2014, është në qendër të përballjes më te ashpër mes Lindjes dhe Perëndimit që nga Lufta e Ftohtë. Fati i Krimesë dhe katër rajoneve ku Rusia ka pushtuar territor që nga nisja e luftës në Ukrainë në vitin 2022 mendohej gjerësisht se do të ishte në agjendën e bisedimeve midis Presidentit të SHBA-së Donald Trump dhe Presidentit rus Vladimir Putin në Alaska më 15 gusht.
Krimea, e cila shtrihet në Detin e Zi pranë Ukrainës jugore, u përvetësua nga perandoria ruse së bashku me pjesën më të madhe të territorit etnik ukrainas nga Katerina e Madhe në shekullin e 18-të. Menjëherë pas kësaj themelohet baza detare e Rusisë në Detin e Zi në Sevastopol.
"Krimea ishte një republikë autonome brenda Republikës së Ukrainës dhe në fillim të viteve 1990 u mbajt një referendum atje. Pati një seri politikash shumë të rënda si pasojë e përfshirjes ruse, por në fund të fundit rajoni mbeti pjesë e Ukrainës dhe kjo formoi një pjesë thelbësore të negociatave rreth të ashtuquajturit Memorandum i Budapestit, në të cilin Rusia dhe një sërë shtetesh perëndimore, përfshirë Shtetet e Bashkuara, ranë dakord të njihnin kufijtë territorialë të Ukrainës siç ishin në fund të Bashkimit Sovjetik, në këmbim të angazhimeve të caktuara nga Ukraina për një numër çështjesh, por në veçanti për çmontimin e programit të saj bërthamore, të asaj që mbeti nga programi bërthamor sovjetik", tha Maximilian Hess nga Instituti për kërkime në Politikën e Jashtme.
Më shumë se gjysmë milioni njerëz u vranë në Luftën e Krimesë të viteve 1853-1856 kur fuqitë gjeopolitike Rusia dhe Perandoria Osmane, të mbështetura nga Britania dhe Franca, nxorën armët. Konflikti riformësoi Evropën dhe hapi rrugën për Luftën e Parë Botërore. Në vitin 1921, gadishulli, atëherë i populluar kryesisht nga tatarë myslimanë, u bë pjesë e Bashkimit Sovjetik. Tatarët u deportuan masivisht nga udhëheqësi sovjetik Josef Stalin në fund të Luftës së Dytë Botërore për bashkëpunim të dyshuar me nazistët. Krimea u bë pjesë e Rusisë brenda Bashkimit Sovjetik deri në vitin 1954, kur iu dorëzua Ukrainës, gjithashtu atëherë pjese e Republikës Sovjetike, nga pasardhësi i Stalinit Nikita Hrushovi.
"Krimea ndodhet në skajin verior të Detit të Zi dhe në jug të Ukrainës. Ajo luan një rol shumë strategjik në mbikëqyrjen e aktivitetit detar të Detit të Zi. Një nga pjesët e tjera të asaj marrëveshjeje (Memorandumi i Budapestit) që diskutuam më parë, siç u nënshkrua në vitet 1990, ishte se Rusia mori me qira bazën detare të Detit të Zi në Sevastopol në anën jugperëndimore të Krimesë, duke i lejuar asaj të vazhdonte të përdorte ato objekte portuale për të projektuar fuqinë detare përmes Detit të Zi".
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, pati përleshje periodike politike mbi statusin e Krimesë midis Moskës dhe Kievit përpara se Rusia të pushtonte gadishullin me forcë në vitin 2014. Rusia dërgoi forca në Krime dhe mori kontrollin e gadishullit pasi presidenti pro-rus i Ukrainës, Viktor Janukoviç, u rrëzua gjatë protestave masive në shkurt 2014.
"Rusia e aneksoi Krimenë në vitin 2014 pasi organizoi një referendum të rremë, duke përfituar nga rënia e shkurtër e shtetit ukrainas pas Revolucionit Maidan, të cilin Rusia e kundërshtoi shumë ashpër, duke kërkuar të mbante në pushtet regjimin e Janukoviçit që ishte në detyrë para asaj kohe. (Ish-Presidenti ukrainas Viktor) Janukoviç madje iku për pak kohë në Krime përpara se të shkonte në pjesën tjetër të Rusisë. Rusia përdori strategjinë e saj për të sjellë të ashtuquajturit burra të vegjël të gjelbër. Putin mohoi se ata ishin të përfshirë në operacionet atje dhe pretendoi se ishte tërësisht një lëvizje vendase për të bërë thirrje për bashkim me Rusinë. Megjithatë, më vonë pranoi se kjo ishte krejtësisht e rreme, shpërndau medalje për operacionet në Krime që kanë një datë fillimi më 21 shkurt, pikërisht në fund, në kulmin e revolucionit ukrainas në vitin 2014 dhe shumë nga udhëheqja e asaj përpjekjeje ushtarake më pas luajtën role kyçe në kryengritjen dhe pushtimin e Donbasit të mbështetur nga Rusia më vonë në vitin 2014 dhe madje edhe sot në pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës që ka vazhduar për pak më shumë se tre vjet tani."
Pasi Krimea votoi në një referendum të kontestuar për t'u bërë pjesë e Rusisë, Rusia e aneksoi zyrtarisht Krimenë më 18 mars 2014, me Putinin që tha se Krimea ka qenë gjithmonë dhe mbetet një pjesë e pandashme e Rusisë. Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, Shtetet e Bashkuara dhe shumë vende të tjera e dënuan aneksimin, dhe SHBA-të dhe Bashkimi Evropian vendosën sanksione ndaj Rusisë për shkak të lëvizjeve të saj. Pak vende e kanë njohur Krimenë si pjesë të Federatës Ruse, por Kremlini ka thënë se çështja është mbyllur "përgjithmonë".
"Nëse Trump do ta njihte në mënyrë të njëanshme Krimenë si territor rus, ai do të hiqte menjëherë dorë ndoshta nga karta më e rëndësishme negociuese në të gjitha këto diskutime, me sa duket për asgjë në këmbim. Ukraina, sigurisht, ka këmbëngulur në rivendosjen e plotë të kufijve të saj para vitit 2014, por ka pasur shumë pranime brenda qarqeve politike ukrainase dhe madje edhe në diskutimet që u mbajtën në vitin 2022 për një armëpushim, se Ukraina të paktën nuk do të nxiste më pretendimin e saj kundër Rusisë për kthimin e Krimesë dhe do të lejonte që kjo të mbetej e pazgjidhur, por edhe e pakontestueshme."
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskiy ka përjashtuar mundësinë e lëshimit të territorit të pushtuar nga forcat ruse dhe ka thënë se sovraniteti ukrainas i Krimesë duhet të rivendoset përmes diplomacisë. Baza ruse në Detin e Zi në Sevastopol, e cila u mor me qira nga Ukraina, i jep Moskës akses në Mesdhe. Rusia e ka përdorur shpesh Krimenë si një platformë nisjeje për sulme me raketa dhe dronë ndaj Ukrainës që nga dërgimi i dhjetëra mijëra trupave në vend më 24 shkurt 2022 në atë që Putini e quan një "operacion ushtarak special".
Forcat ukrainase kanë qëlluar gjithashtu me raketa në Krime që nga pushtimi i Rusisë në vitin 2022. Pas pushtimit të saj në shkallë të plotë në vitin 2022, Rusia zbatoi një bllokadë de facto të porteve të Detit të Zi të Ukrainës, e cila kufizoi rëndë eksportet e drithërave që kishin qenë jetike për ekonominë e Kievit para luftës. Kjo rezultoi në një rritje të çmimeve botërore të ushqimeve dhe kërcënimin e urisë në vendet me të ardhura të ulëta. Një marrëveshje e njohur si Iniciativa e Drithërave të Detit të Zi u arrit në korrik 2022 për të lejuar kalimin e sigurt nga porte të caktuara, por më vonë ajo dështoi.
Gadishulli malor është i lidhur me pjesën tjetër të Ukrainës nga një rrip i ngushtë toke në veri. Në lindje, ai ndahet nga Rusia nga Ngushtica e ngushtë e Kerçit. Një urë e ndërtuar nga Rusia përtej ngushticës është dëmtuar gjatë luftës. Me një sipërfaqe prej 27,000 km katrorë (10,000 milje katrorë), Krimea është pak më e vogël se Belgjika, me qytetin e Simferopolit si kryeqytet. Klima e butë e Krimesë e bëri atë një destinacion turistik popullor për ukrainasit dhe rusët para luftës Rusi-Ukrainë, veçanërisht Jaltës, ku fituesit sovjetikë, amerikanë dhe britanikë të Luftës së Dytë Botërore u takuan në vitin 1945 për të diskutuar të ardhmen e Evropës. Para pushtimit të vitit 2022, ajo siguronte 3% të produktit të brendshëm bruto të Ukrainës. Gruri, misri dhe luledielli janë produktet kryesore. Krimea ka fabrika përpunimi kimik dhe xeherori i hekurit nxirret në Kerç në Krimenë lindore. Ukraina ka dy terminale drithërash në Krime - në Kerç dhe në Sevastopol. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
