Ka 7500 lloje, është ushqimi i katërt më i përhapur në botë pas misrit, grurit dhe orizit dhe sigurisht më i gjithanshëm.
Konsiderohet si bimë mjekësore, afrodiziak, ushqim për të varfrit, kundër djersitjes së tepërt, por si mbërriti në Europë patatja që revolucionarizoi historinë po aq sa zbulimi i hekurit? Si kultivohet dhe a e dini se bëhet alkool? Po patatinat kush i shpiku? Kemi përzgjedhur 13 fakte që ndoshta nuk i dini.
Bimë magjike. Medicinale, kozmetike, heqëse njollash, patatja është e gjitha kjo dhe shumë më tepër. Për shembull, një fetë patate e gjallë e aplikuar mbi djegie për 15-20 minuta, qetëson dhimbjen. Me të njëjtin sistem, është e mundur të largohet bezdisja dhe skuqja e pickimit të mushkonjave. Gjithmonë e papërpunuar, patatja lehtëson të përzierat gjatë shtatzënisë. Mjafton të përtypni një copë. Patatja është një mrekulli për njollat e spinaqit, duhet ta fërkoni të papërpunuar në pëlhurë. Për njollat e yndyrës po ashtu. Dhe për shkëlqimin që shfaqet ndonjëherë në pëlhurë gjatë hekurosjes mund të eliminohen duke fërkuar mbi të një copë të vogël patate. Së bashku me një lugë kripë të trashë, pak ujë dhe copa të vogla patatesh shërbejnë për të pastruar edhe shishe.Afrodiziak, helmuese apo “që të jep fryrje? Patatja u shfaq 8000 vjet më parë në brigjet e liqenit Titicaca, midis Perusë dhe Bolivisë, por mbërriti në Evropë vetëm në vitin 1500, në anijet e pushtuesve spanjollë. Nuk ishte menjëherë aq e suksesshme sa kulturat e tjera të importuara nga Bota e Re, si misri dhe domatet. Ajo u përhap në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Veriut, por për shekuj nuk u pranua nga Kina, Japonia dhe e gjithë zona islame. Për një kohë të gjatë mendohej se ishte një afrodiziak ose helmuese, ndoshta një bimë mjekësore, ose që shkaktonte lebër. Në Enciklopedinë Franceze të vitit 1765, përshkruhet si një “ushqim fryrës”, që shkakton gazra. Në imazh, një indian i ofron një patate një "pushtuesi".Patatja e Marie Antoinette. Patatja u rikthye në shekullin e 18-të, kur, për shkak të urisë, u bë ushqimi kryesor i disponueshëm në Evropë. Në Francë, mbretëresha Marie Antoinette (1755-1793) përhapi modën e vendosjes së luleve të patates në flokët e saj midis fisnikëve. Por ajo hodhi rrënjë mbi të gjitha në Irlandë, ku ishte bërë ushqimi i të varfërve që nga viti 1700. Sipas historianëve, zhvillimi demografik i viteve 1700 dhe 1800 është për shkak të patateve, ushqime që mund të arrinin më të varfrit që nuk mund të përballonin as bukën.Pse patatja ështëkaq e rëndësishme? Suksesi i patateve ( Solanum tuberosum ) është për shkak të një përzierjeje unike faktorësh. Është e lehtë për t'u kultivuar, rritet në të gjitha gjerësitë gjeografike, mund të ruhet për 6 muaj pa pasur nevojë për frigorifer, është e ngrënshme deri në 85% kundrejt 50% të drithërave, rritet në tokë të vogël. Plus është e mirë dhe ushqyese. Nuk është rastësi që ekonomisti gjerman Friedrich Engels (1820-1895) deklaroi se ardhja e patates revolucionarizoi historinë po aq sa zbulimi i hekurit. Në foto 2 patate të ëmbla maxi, së bashku peshojnë 31 kg.Super prodhim. Përafërsisht 368 milionë ton patate prodhohen çdo vit në botë në një sipërfaqe totale prej 195,000 km2, më shumë se 2 herë më shumë se ajo e Austrisë. Zhvillohet nën tokë, e favorizuar nga errësira, lagështia dhe temperaturat e ulëta. Të mbrojtura nga agjentët atmosferikë, në rreth 3 muaj, stolonët (lloj rrënjësh) fryhen duke u bërë zhardhokë niseshte. Nga patatja mbijnë filiza të rinj rreth dhjetë për çdo zhardhok. Dhe në këtë mënyrë, nga zhardhok në zhardhok, bima riprodhohet vetë.Por çfarë është patatja nga pikëpamja botanike? Është një bimë e Solanaceae, një familje të cilës i përkasin edhe duhani, patëllxhanët, domatet dhe specat. Prodhon lule të bardha dhe rritet pothuajse kudo, nga klimat subtropikale në kontinentale, në të ftohtë ose mesdhetare. Në foto, farat e patates OMGJ.Patate alkoolike. Me distilim, patatja bëhet pije. Në Rusi, për shembull, ajo furnizon alkoolin për vodka, në Skandinavi për akvavit, pije alkoolike kombëtare.Pasuroi gjuhën. Patatja vjen nga papa, term i gjuhës së lashtë Keçua, e folur në Peru. Në Perëndim u përhap pas zbulimit të Amerikës dhe në 5 shekuj, përveç qiellzës, ka nxitur imagjinatën, duke marrë kuptime gjithnjë e më të reja. “Të kesh patate në gojë” do të thotë të flasësh në mënyrë të pakuptueshme; "patatja e nxehtë" është emblema e problemeve të sikletshme. Patatet janë ushqim me çmim të ulët. Nëse përdoret për të përcaktuar një person, "patate" është një person i ngathët, budalla, i thjeshtë, i dobët. Ka raste kur termi "patate" përdoret për të përshkruar njerëzit e shëndoshë, por të ëmbël dhe të ndjeshëm.Kush i shpiku patatinat? Ka qenë një shef kuzhine indo-amerikan, George Crum, në një mbrëmje vere në 1853 për të kundërshtuar një klient tepër kërkues të restorantit luksoz ku punonte. Atë mbrëmje, Cornelius Vanderbilt, manjati hekurudhor, kishte kthyer mbrapsht tri herë një pjatë me "patate të skuqura franceze" “french fries), ato tipike të ushqimit të shpejtë të sotëm, emri i të cilëve rrjedh nga të qenit i gatuar në mënyrën franceze, d.m.th. i skuqur thellë dhe i kripur) sepse nuk ishin mjaft delikate për qiellzën e tij. I acaruar, Crum më pas vendosi të hakmerrej. Patatet i preu në feta shumë të holla, që kur të skuqeshin të ishin aq të forta sa të mos haheshin me pirun. Por nuk rezultoi kështu. Vanderbilt ishte entuziast për recetën dhe pjata u bë një specialitet i restorantit. Disa vite më vonë, Crum hapi një restorant që i ofronte çdo tavoline një shportë me patate të skuqura.Kush ha më shumë? 22% e prodhimit botëror rritet në Kinë, por Europa mbetet konsumatori më i madh planetar, me 96 kg patate për frymë në vit: më "patatofilët" janë polakët 150 kg secili. Përdorime alternative. Për ata që vuajnë nga djersitja e tepërt, por i urrejnë deodorantët, patatet janë ideale. Thjesht kaloni gjysmë patate të papërpunuar nën sqetull.Përdorime alternative. Për ata që vuajnë nga djersitja e tepërt, por i urrejnë deodorantët, patatet janë ideale. Thjesht kaloni gjysmë patate të papërpunuar nën sqetull.Nga pikëpamja ushqyese është një ushqim unik. Patatja siguron 85 kcal për 100 g. Përveç erëzave, është një ushqim dietik. Megjithatë, nëse janë të skuqura bëhen shumë më kalorike. Siç mund të shihet në këto dy ilustrime të marra nga Fit Talerz, të cilat tregojnë km për të vrapuar ose ecur për të djegur atë që është ngrënë. Pavarësisht kësaj, patatja ka një përmbajtje modeste yndyre më pak se 1% dhe proteina (2%), por është e pasur me karbohidrate (rreth 18%): kryesisht niseshte (16%) dhe sasi të vogla sheqernash të thjeshta. Përmbajtja përkatëse në vitamina, si B1, niacin dhe vitaminë C, si dhe acid folik dhe acid pantotenik.Pse na pëlqejnë kaq shumë të skuqurat? Arsyeja pse ushqimet e yndyrshme ose të ëmbla, si patate të skuqura dhe akullorja, na shijojnë më shumë se të tjerat, qëndron në historinë tonë evolucionare. Homo sapiens -i i parë kishte në dispozicion sasi shumë të vogla ushqimi në krahasim me ne, dhe për më tepër bënin një jetë shumë më aktive. Është llogaritur që për të shpenzuar, në 24 orë, një sasi energjie të barabartë me atë që shpenzonin paraardhësit tanë, do të duhej të vraponim çdo ditë për tre orë e gjysmë, ose të ecnim për gjashtë orë. E gjithë kjo ka bërë që tek meshkujt e parë të ketë evoluar një shije e veçantë për ushqimet më kalorike, siç janë pikërisht ato yndyrna dhe ato të pasura me sheqerna, të cilat mundësonin ruajtjen e energjisë në formën e yndyrave, për t'u përdorur në periudha të dobëta.
