Zoti Sekretar i Përgjithshëm, ky samit po zhvillohet në një kohë të vështirë për Evropën. Çfarë mesazhi dërgon ai për unitetin dhe prosperitetin europian?
Ky takim dërgon mesazhin e rëndësisë së unitetit. Dhe ky unitet nuk mbështetet vetëm në fjalë, por në vlera të përbashkëta. Ne jetojmë në një kontinent ku të gjithë ndajmë një kontekst demokratik, me mbështetje të fortë për shtetin e së drejtës dhe mbrojtje solide të të drejtave të njeriut. Është thelbësore ta kemi të qartë këtë angazhim dhe nevojën për ta kultivuar atë së bashku, për të mirën tonë të përbashkët. Na nevojitet një themel i fortë i sigurisë demokratike, i cili është parakusht për siguri të qëndrueshme për të gjithë kontinentin.
Sa e rëndësishme është që Shqipëria po pret këtë samit?
Mbajtja e takimit të Komunitetit Politik Evropian (KEP) këto ditë në Tiranë është një sinjal shumë i fortë dhe me rëndësi të veçantë, që përfshin angazhimin e Këshillit të Evropës dhe 46 shteteve të tij anëtare. Kjo ngjarje nënvizon punën e përbashkët që po kryejmë.
Në kuadër të Këshillit të Evropës, ne po punojmë intensivisht së bashku për ta bërë realitet rrugën e Shqipërisë drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Kjo është arsyeja pse kemi një zyrë këtu me 30 persona që punojnë me përkushtim të lartë me Shqipërinë; kjo është arsyeja pse kemi një plan veprimi të dedikuar; dhe kjo është arsyeja pse investojmë ndjeshëm në këto projekte. Të gjitha këto përpjekje janë në funksion të avancimit të reformave të përbashkëta.
Këshilli i Evropës mbështet krijimin e një tribunali special për krimet e agresionit në Ukrainë. 1 Pse është e rëndësishme kjo për drejtësinë në Evropë?
Llogaridhënia është vërtet thelbësore. Duke parë botën sot, me luftëra, shkatërrime dhe vuajtje kudo, është e qartë se nuk duam të jetojmë në një botë ku mbizotëron dhuna, shkatërrimi dhe mosndëshkueshmëria. Përkundrazi, ne aspirojmë për një botë ku mbizotëron stabiliteti, marrëdhëniet paqësore, parashikueshmëria dhe, mbi të gjitha, llogaridhënia.
Pikërisht këtë synojmë të arrijmë përmes Këshillit të Evropës. Fillimisht, kjo realizohet me Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut. Së dyti, përmes regjistrit të dëmeve për Ukrainën, i cili është gjithashtu thelbësor për rindërtimin e saj. Synojmë të zhvillojmë Komisionin e Kërkesave për të adresuar çështjet e rindërtimit, si dhe të ngremë një tribunal special penal. Nuk mund të pranojmë thjesht që mosndëshkueshmëria të mbizotërojë.
Për këtë arsye, dy ditë më parë në Luksemburg, gjatë takimit ministerial të Këshillit të Evropës, morëm një letër nga Ukraina që na kërkon të marrim përsipër këtë përgjegjësi. Shtetet anëtare duhet të bashkohen për të çuar përpara nismën për këtë tribunal special.
Por kemi përvojë me dhomat speciale në Kosove. Ka pasur krahasime me tribunalin e Kosovës. A ka mësime nga Kosova, ku heronjtë e luftës fatkeqësisht po trajtohen si të dyshuar për krime lufte?
Mendoj se situatat nuk janë të njëjta dhe krahasimi nuk është i duhuri. Në rastin e agresionit rus kundër Ukrainës, fakti është se ka pasur një votim dhe njohje të gjerë në nivel të OKB-së – mbi 140 vende e kanë njohur atë si agresion. Megjithatë, asnjë gjykatë ekzistuese nuk ka kompetencë specifike për të adresuar vetë krimin e agresionit. Pikërisht për këtë arsye, ne duhet të shqyrtojmë se çfarë mund të bëhet për të siguruar llogaridhënie për këtë krim në përfundim të luftës, përpara se të trajtojmë çështje të tjera.
Para se të flasim për tema të tjera, kam një pyetje tjetër në lidhje me Kosovën. Kur mund të bëhet Kosova anëtare e plotë e Këshillit të Evropës?
Aktualisht, kemi një kërkesë specifike në shqyrtim. Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës ka përfunduar punën e saj mbi këtë çështje, dhe tani kërkesa ndodhet në tryezën e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës. Kjo çështje është diskutuar edhe gjatë muajve të fundit, përfshirë ditët para takimit të fundit ministerial. Tani, është roli dhe detyra e Komitetit të Ministrave – pra, e shteteve anëtare – të vendosin se si dhe kur do ta trajtojnë këtë kërkesë.
Ky është një element i rëndësishëm, pasi stabiliteti i rajonit ka rëndësi të jashtëzakonshme. Të gjitha vendet e rajonit janë anëtare të Këshillit të Evropës, me përjashtim të Kosovës, për arsye të njohura. Njëkohësisht, ne jemi fuqimisht të përkushtuar ndaj dialogut dhe mbështetjes së tij. Gjithashtu, jemi të përkushtuar ndaj Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe konsiderojmë të rëndësishëm aksesin e qytetarëve në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
Të gjithë këta faktorë, përfshirë dimensionin gjeopolitik, me siguri do të jenë në qendër të diskutimeve të Komitetit të Ministrave përpara marrjes së një vendimi.
Këshilli sapo miratoi një traktat të ri për të mbrojtur mjedisin përmes ligjit penal. Çfarë do të thotë kjo në praktikë?
Roli i Këshillit të Evropës ka qenë gjithmonë thelbësor në parashikimin e sfidave të ardhshme dhe në krijimin e kuadrove rregullatore për t'i adresuar ato. Për shembull, kemi identifikuar vite më parë vështirësitë me të cilat përballen avokatët. Një shtet i fortë ligjor nuk mund të ekzistojë nëse avokatët janë nën presion, sulme apo kërcënime. Si përgjigje, Këshilli ka zhvilluar një konventë të re për mbrojtjen e tyre.
Një tjetër shembull i rëndësishëm është Konventa për Inteligjencën Artificiale. Kjo teknologji mund të paraqesë kërcënime për demokracinë, shtetin e së drejtës dhe të drejtat e njeriut, por njëkohësisht mund të ofrojë edhe përfitime të konsiderueshme. Prandaj, është e nevojshme ta adresojmë këtë çështje në mënyrë kolektive. Këshilli i Evropës ka qenë pionier duke krijuar traktatet e para ligjërisht të detyrueshme për inteligjencën artificiale dhe për mbrojtjen e avokatëve, duke siguruar kështu kushte më të mira për funksionimin e tyre. Këto nisma dëshmojnë angazhimin tonë për fuqizimin e demokracisë.
Në raportin tuaj të ri, flisni për një "Pakt Demokratik" për Evropën. Cilat janë kërcënimet më të mëdha ndaj demokracisë sot?
Problem kyç është mosbesimi në proceset demokratike dhe humbja e besimit në vetë demokracinë. Jam veçanërisht i shqetësuar nga ky perceptim në rritje, sidomos te brezat e rinj. Si në Këshillin e Evropës, ashtu edhe gjetkë, vërejmë se gjithnjë e më shumë të rinj mendojnë se demokracia mund të mos jetë sistemi më i mirë. Megjithatë, ajo mbetet i vetmi sistem që u mundëson njerëzve të arrijnë aspiratat e tyre. Të gjitha alternativat e tjera janë të dëmshme; ndonëse ekzistojnë, ato janë zgjidhje të papërshtatshme.
Ne duhet të investojmë në demokraci, dhe unë i kuptoj shqetësimet e brezave të rinj. Për 15 vitet e fundit, kemi dëshmuar kriza të shumta: krizën financiare, rritjen e populizmit, pandeminë COVID-19, luftën në Ukrainë që nga viti 2014 dhe agresionin e plotë në 2022, si dhe krizën klimatike. Si pasojë, të rinjtë mund të kenë përshtypjen se demokracia nuk po ofron më perspektiva pozitive. Ky perceptim nuk reflekton realitetin; ai buron nga pasojat e këtyre krizave. Pikërisht për këtë arsye na nevojitet stabilitet dhe parashikueshmëri. Mendoj se përshtypja që demokracia nuk është e aftë të garantojë siguri është e gabuar, dhe ne duhet ta adresojmë këtë çështje.
Kjo është pikërisht ajo që synojmë të bëjmë me "Paktin e Ri Demokratik", duke theksuar nevojën për investime të konsiderueshme për një kontinent më të sigurt dhe më të fortë. Ju mund të keni dëgjuar për paketën prej 800 miliardë eurosh për investime në armatim dhe sisteme mbrojtjeje. Kjo është pozitive, por nuk është e qëndrueshme në terma afatgjatë nëse nuk ndërtohet mbi një themel të fortë të sigurisë demokratike. Dhe pikërisht këtë mbështetje thelbësore mund të ofrojë Këshilli i Evropës.
Lidhur me demokracinë, Ballkani Perëndimor, të gjashta shtetet dëshirojnë të anëtarësohen në BE, por këto vende kanë shumë probleme me kuptimin e demokracisë...
Demokracia, siç e dini, nuk është e lehtë. Siç e theksova edhe më parë, po dëshmojmë një rënie të saj kudo; kjo është një dukuri vërtet globale. Kam parasysh sfida si polarizimi i debatit publik, vështirësitë e shkaktuara nga mediat sociale dhe inteligjenca artificiale, zhgënjimi i përgjithshëm, si dhe mospranimi i rezultateve zgjedhore. Gjithashtu, lind pyetja: Çfarë do të thotë të kesh zgjedhje të lira dhe të ndershme në një kontekst të mbushur me dezinformim? Këto janë sfida të shumta me të cilat po përballemi në mbarë botën.
Pika e parë është se ne, si qeveri, duhet t'i adresojmë këto çështje në mënyrë transparente dhe të drejtpërdrejtë. E di që këtu në Ballkanin Perëndimor, është veçanërisht e rëndësishme të sigurohet stabiliteti dhe zhvillimi pozitiv. Jam në dijeni që së fundmi ka pasur zgjedhje në Shqipëri. Për këtë qëllim, na nevojiten vëzhgime dhe raporte mbi situatën aktuale dhe funksionimin e demokracisë. Më pas, duhet të përpiqemi – dhe ky ka qenë gjithmonë një proces i vazhdueshëm – të zhvillojmë procese demokratike sa më të mira dhe të qëndrueshme që të jetë e mundur. Kjo përfshin sigurimin e zgjedhjeve gjithmonë të lira dhe të ndershme, pranimin e rezultateve kur ato janë të tilla, si dhe bashkëpunimin e ndërsjellë.
Demokracia nuk nënkupton thjesht që dikush fiton, të tjerët humbasin, dhe pastaj palët nuk punojnë më kurrë së bashku. Një parti apo koalicion fiton, ndërsa të tjerët mund të mos jenë të kënaqur me rezultatin. Megjithatë, është thelbësore të punohet së bashku, edhe kur është e vështirë. Sepse, në fund të fundit, cili është qëllimi i gjithë kësaj? Edhe në politikë, angazhimi nuk është vetëm për interesat personale, por për popullatën e një vendi. Detyra jonë është t'i shërbejmë popullatës – kjo është ajo që bëjmë ne, dhe ajo që bëni edhe ju, në bashkëpunim me Këshillin e Evropës.
Lidhur me zgjedhjet në Shqipëri – a keni pasur mundësinë të rishikoni raportet e Këshillit të Evropës, OSBE-së dhe ODIHR-it? Bazuar në atë që keni lexuar deri tani, a do të thoni se zgjedhjet në Shqipëri plotësojnë të njëjtat standarde si ato në vendet e Bashkimit Evropian? Për shembull, nëse zgjedhje me praktika të ngjashme do të mbaheshin në Zvicër, a do t'i konsideronit ato po aq të pranueshme?
Ky është gjithmonë një proces dinamik. Për shembull, edhe ne në Zvicër – dhe flas këtu edhe nga përvoja ime si ish-anëtar i qeverisë zvicerane – kemi pritur misione vëzhgimi nga OSBE-ja dhe organizma të tjerë, të cilët kanë qenë shpesh kritikë për disa aspekte. Elementi kyç është adresimi transparent i këtyre çështjeve dhe më pas ndërmarrja e reformave të nevojshme. Nëse diçka kërkon reformim për të arritur një sistem më të mirë, siguri më të madhe, dhe zgjedhje të lira e të ndershme – ky është thelbi. Kjo vlen edhe për reformat që Këshilli i Evropës po mbështet fuqimisht, përfshirë mbështetjen për Shqipërinë në rrugën e saj drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
Është e rëndësishme të identifikojmë dhe të pranojmë sfidat ekzistuese, siç janë pastrimi i parave, lufta kundër korrupsionit, pavarësia e gjyqësorit, apo edhe mangësitë në sistemin zgjedhor. Më pas, duhet të punojmë së bashku për të adresuar dhe zbatuar reformat e nevojshme. Gjithashtu, nuk duhet të harrojmë kurrë se reformat duhen zbatuar, jo vetëm të miratohen ligjet. Duhet të sigurohemi që zbatimi të jetë efektiv. Ky është një proces i vazhdueshëm, një dinamikë e pandërprerë, dhe prandaj është kaq e rëndësishme të kemi institucione ku këto çështje mund të adresohen.
Këshilli i Evropës, nëpërmjet Asamblesë Parlamentare, Komitetit të Ministrave dhe Sekretariatit të tij, shërben pikërisht për këtë qëllim. Prandaj, unë dhe Sekretariati bëjmë çmos për të mbështetur maksimalisht mundësitë për dialog dhe për të adresuar së bashku të gjitha çështjet, përfshirë ato më të vështirat, duke theksuar rëndësinë e transparencës.
Ne jemi anëtarë të së njëjtës familje evropiane dhe është jetike të kemi një pozicion të fortë për kontinentin tonë. Do të jemi të fortë vetëm nëse jemi të bashkuar, duke ruajtur diversitetin tonë, por të unifikuar rreth vlerave tona themelore: demokracisë, shtetit të së drejtës dhe të drejtave të njeriut. Kjo do të thotë të pranojmë se gjithmonë do të ketë diskutime, shpeshherë interesante, për të gjetur së bashku rrugën më të mirë për të ecur përpara.
Nëse mundem, një pyetje më personale: Duke marrë parasysh përvojën tuaj të gjerë në politikë dhe qeveri, a besoni se e ardhmja e Evropës duket e ndritshme, apo po shkojmë drejt kohëve më sfiduese – veçanërisht duke pasur parasysh situatën në Ballkan dhe çështje të tjera të lidhura?
Kjo varet nga ne. Ne duhet të vendosim tani, dhe jemi në gjendje të vendosim tani, se çfarë do të ndodhë në vitin 2030, pra brenda një brezi. Dua të them, ne mund të mësojmë nga e kaluara, sepse ky kontinent ka përjetuar shumë vuajtje. Ne këtë vit, siç e dini, po kremtojmë tetëdhjetë vjetorin e përfundimit të Luftës së Dytë Botërore; askush nuk e ka harruar se në këtë rajon, në Ballkanin Perëndimor, pati një luftë, një luftë brutale 30 vjet më parë, dhe tani kemi një luftë, një luftë brutale në Ukrainë. Dua të them, ky është realiteti. Ne duhet të përballemi me këtë dhe duhet të jemi në gjendje të mësojmë prej saj.
Dhe pastaj, çfarë do të thotë kjo në një botë ku ndryshimet gjeopolitike janë të mëdha? Çfarë do të thotë kjo në një botë ku mund të kemi përshtypjen se partneriteti me Amerikën, me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nuk është më i njëjti si më parë? Çfarë do të thotë kjo në ndryshimin gjeopolitik ku shohim, pra, vende të mëdha si Kina, Rusia, India, si BRICS-i, që përparojnë në drejtime të ndryshme, por me shumë forcë? Çfarë do të thotë kjo?
Do të thotë se duhet të jemi plotësisht të vetëdijshëm për faktin se jemi të fortë nëse jemi të bashkuar; së dyti, se jemi të fortë nëse jemi në gjendje sot të bëjmë investime të fuqishme për brezin e ardhshëm; dhe se jemi të fortë nëse jemi në gjendje t'i bazojmë marrëdhëniet tona, marrëdhëniet tona miqësore, marrëdhëniet paqësore, në demokraci, sundim të ligjit dhe të drejtat e njeriut. Dhe prandaj është kaq e rëndësishme të nënvizojmë edhe një herë se është mirë të investohet në sigurinë e fortë (konvencionale), por kjo nuk ka kuptim nëse nuk ndërtohet mbi një bazë solide, shumë solide të sigurisë demokratike. Dhe pikërisht kjo përbën një veçori për këtë kontinent. Ne jemi i vetmi kontinent, do të thosha, kaq fuqishëm i zhvilluar në proceset demokratike. Ne kemi 46 shtete anëtare në Këshillin e Evropës pa dënim me vdekje. Vetëm hidhini një sy pjesës tjetër të botës. Dua të them, kjo është gjithashtu diçka për të cilën duhet të angazhohemi dhe për të cilën duhet gjithashtu të luftojmë.
Nëse mundem, një pyetje e fundit. Më herët, përmendët rëndësinë e mbështetjes së të drejtave të njeriut. Shqipëria, fatkeqësisht, nuk ka një histori të fortë sa i përket respektimit të vendimeve të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut. Cila do të ishte këshilla juaj për të përmirësuar këtë situatë?
Një instrument thelbësor në këtë drejtim është Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut, e cila adreson shkeljet e të drejtave të njeriut në nivel individual. Më pas, Komiteti i Ministrave është përgjegjës për mbikëqyrjen e zbatimit të këtyre vendimeve. Moszbatimi i tyre mbetet gjithmonë një temë e rëndësishme diskutimi. Gjithashtu, nuk duhet të harrojmë kurrë kontekstin historik të Shqipërisë: të kujtojmë se ku ishte vendi 35 vjet më parë dhe ku ndodhet sot. Mund ta vlerësojmë nivelin aktual dhe, ndoshta, të jemi kritikë, duke pranuar se gjërat mund të ishin më mirë. Por, është po aq e rëndësishme të njohim progresin e bërë dhe të mbajmë një perspektivë dinamike për të siguruar përparim të vazhdueshëm. Siç e përmenda më herët, kur identifikojmë një çështje që kërkon zgjidhje, duhet të ndërmarrim reformat e nevojshme. Ne jemi këtu pikërisht për ta bërë këtë së bashku dhe për të analizuar implikimet, veçanërisht në kontekstin e rrugës së anëtarësimit në BE, duke synuar një zbatim të mirë dhe afatgjatë. Kjo, natyrisht, nënkupton se diskutimi do të jetë i vazhdueshëm.
Është interesante të shihet se si Komiteti i Ministrave i adreson këto çështje të zbatimit të vendimeve. Nga 46 shtetet anëtare, pothuajse të gjitha kanë raste të tilla, gjë që çon në diskutim politik. Zbatimi nuk bazohet në mekanizma të detyrueshëm ligjorë apo policorë. Përkundrazi, ai mbështetet te vullneti politik për të vepruar së bashku dhe te një lloj ‘presioni miqësor’ nga shtetet e tjera, të cilat ofrojnë mbështetje dhe inkurajim për ndërmarrjen e hapave të nevojshëm. Kjo është një metodë efektive për të arritur progres kolektivisht, në bashkëpunim me partnerët.
Faleminderit shumë për këtë intervistë.
Faleminderit. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
