Në një fabrikë të thjeshtë në qytetin industrial të Ganzhout në Kinën juglindore, presidenti kinez Xi Jinping deklaroi në vitin 2019 se “metalet e rralla janë një burim strategjik jetik”. Gati gjashtë vite më vonë, kjo deklaratë po bëhet realitet, ndërsa Pekini përdor dominimin e tij në zinxhirin e furnizimit të metaleve të rralla si armë në luftën tregtare me SHBA-në.
Metalet e rralla janë thelbësore për teknologjitë moderne – që nga iPhone deri te makinat elektrike dhe armët ushtarake si avionët F-35. Edhe pse gjenden në shumë vende, përpunimi i tyre është i kushtueshëm, i ndërlikuar dhe ndotës. Kina kontrollon 61% të prodhimit global të lëndëve të para dhe 92% të përpunimit, duke dominuar në mënyrë virtuale këtë industri.
Së fundmi, Kina ka vendosur kontrolle të reja për eksportin e këtyre metaleve, që kanë ndikuar menjëherë në ndalimin e dërgesave për kompani amerikane dhe europiane. Kompanitë janë kapur të papërgatitura, duke kërkuar qartësi mbi licencat e reja që kërkohen nga autoritetet kineze për të vazhduar eksportet, shkruan CNN.
Ekspertët e industrisë, si John Ormerod dhe Joshua Ballard, paralajmërojnë se SHBA nuk mban rezerva të mjaftueshme dhe varet pothuajse totalisht nga Kina për metalet “e rënda” të rralla – më të rrallat dhe më të vlefshmet. Ndërkohë, Pekini ka zgjeruar kontrollet duke përfshirë edhe produkte që përmbajnë sasi minimale të këtyre elementeve.
Qeveria amerikane ka nisur përpjekje për të ndërtuar një zinxhir furnizimi të brendshëm. Që nga viti 2020, Departamenti i Mbrojtjes ka dhënë mbi 439 milionë dollarë për të krijuar kapacitete kombëtare të përpunimit të metaleve të rralla. Synimi është që deri në vitin 2027, SHBA të mbulojë e vetme nevojat e saj mbrojtëse për këto materiale.
Kompani si Phoenix Tailings dhe USA Rare Earth po ndërmarrin hapa konkretë: njëra ka zhvilluar teknologji pa mbetje dhe pa emetime, ndërsa tjetra po ndërton një fabrikë magnetesh në Teksas dhe zotëron një depozitë të pasur me metale të rralla në Perëndim të Teksasit. Megjithatë, sfida e madhe mbetet përpunimi, që kërkon kohë dhe investime të mëdha.
Kina nisi investimet në këtë sektor që në vitet '70, duke përfituar nga kostot e ulëta të punës dhe standardet e ulëta mjedisore. Sipas Stan Trout, pjesa më e madhe e teknologjisë fillimisht u soll nga Perëndimi, por Kina jo vetëm e adoptoi, por edhe e përmirësoi. Kjo qasje strategjike ka çuar në fjalët profetike të udhëheqësit Deng Xiaoping në 1992: “Ndërsa Lindja e Mesme ka naftën, Kina ka metalet e rralla.”
Sot, kjo fuqi e fituar me dekada përpjekje po përdoret si mjet presioni në arenën globale. Ndërkohë që SHBA lufton për të rimarrë terren, Pekini po tregon se ka një armë të fuqishme që sanksionet apo tarifat e Trump nuk mund ta zhbëjnë lehtë.
Nëse SHBA dëshiron të ruajë rolin si fuqi teknologjike dhe ushtarake globale, ajo duhet të investojë seriozisht në zinxhirë të pavarur furnizimi, përndryshe, dominimi i Kinës në këtë fushë do të jetë një avantazh i pakonkurrueshëm për vitet që vijnë. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
