Çështja e gjenocidit e ngritur nga Afrika e Jugut kundër Izraelit në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë ka tërhequr vëmendjen globale, ndërsa negociatat për armëpushim ngrenë pyetje të reja në lidhje me llogaridhënien ligjore dhe pasojat diplomatike.
Pse Afrika e Jugut del shpesh herë kundër Izraelit.
"Në fillim ndoshta kishte konfuzion. Por gjithnjë e më shumë, shumë studiues të gjenocidit, akademikë profesionistë, intelektualë që studiojnë gjenocidin, kanë arritur në përfundimin se ajo që po ndodh në Gaza është një gjenocid, përfshirë studiuesit izraelitë. Mund ta imagjinoni, ata tregojnë një interes të madh për këtë çështje të gjenocidit sepse ata, si popull, kanë duruar një gjenocid, një Holokaust. Dhe shumë prej tyre thonë se është një gjenocid", shprehet Oscar Van Heerden, Universiteti i Johanesburgut.
Afrika e Jugut ngriti çështjen duke cituar veprimet e Izraelit në Gaza si genocidale, duke iu referuar vrasjeve masive, zhvendosjes me forcë dhe urisë. Qeveria e udhëhequr nga Kongresi Kombëtar Afrikan u mbështet në trashëgiminë e saj të aparteidit për të argumentuar se palestinezët përballen me shtypje sistemike të ngjashme me të kaluarën e Afrikës së Jugut.
Dosja fillestare prej 84 faqesh, e paraqitur nga Afrika e Jugut tre muaj pas fillimit të luftës në Gaza, thotë se duke vrarë palestinezët në Gaza, duke u shkaktuar atyre dëmtime serioze mendore dhe trupore dhe duke krijuar kushte jetese "të llogaritura për të sjellë shkatërrimin e tyre fizik", Izraeli po kryen gjenocid kundër tyre.
"Njerëzit duhet të kenë qasje në shërbimet bazë: ujë, energji elektrike, ushqim e kështu me radhë. Pra, një kombinim i këtyre gjërave, si brenda konventës, ashtu edhe brenda përkufizimit dhe asaj që u vu re të ndodhte në Gaza, është ajo që e detyroi qeverinë e Afrikës së Jugut ta çonte Izraelin në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë", shton Oscar Van Heerden.
Në seancat dëgjimore, Afrika e Jugut u përqendrua në dështimin e Izraelit për të siguruar ushqim, ujë, ilaçe, karburant, strehim dhe ndihmë tjetër humanitare thelbësore për Gazën gjatë luftës së saj me grupin militant palestinez Hamas.
Ajo gjithashtu iu referua fushatës së vazhdueshme të bombardimeve të Izraelit, e cila autoritetet shëndetësore të Gazës thonë se ka vrarë mbi 70,000 njerëz. Më 16 maj 2024, Afrika e Jugut i bëri një apel të ri gjykatës, duke i kërkuar asaj të urdhërojë forcat izraelite të ndalojnë operacionet ushtarake në Rafah, në jug të Gazës, ku afërsisht gjysma e 2.3 milionë banorëve të territorit kishin kërkuar strehim nga ofensiva në veri. Gjithashtu i kërkoi gjykatës të urdhërojë Izraelin të tërhiqet plotësisht nga i gjithë Rripi i Gazës.
"Kjo është arsyeja pse solidariteti midis popujve të Afrikës së Jugut dhe popujve të Palestinës është kaq i fortë. Sepse afrikanojugorët e dinë saktësisht, e dini, kur ecën si rosë dhe flet si rosë - është rosë, dhe kështu me ne, është mjaft e qartë se Izraeli është një shtet aparteidi. Disa liberalë të tjerë dhe grupe mendimi hebraike e kështu me radhë mund të argumentojnë ndryshe, por ne dimë atë që dimë", tha Oscar Van Heerden.
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu i ka hedhur poshtë akuzat për gjenocid si skandaloze. Izraeli thotë se bën çmos për të mbrojtur civilët palestinezë në Gaza dhe akuzon Hamasin se përdor palestinezët si mburoja njerëzore, një akuzë që Hamasi e mohon.
Izraeli thotë se duhet të ketë të drejtë të mbrohet pas sulmit të udhëhequr nga Hamasi ndaj Izraelit më 7 tetor, në të cilin u vranë rreth 1,200 njerëz dhe u rrëmbyen më shumë se 250, sipas llogaritjeve izraelite. Në kundërargumentet më 17 maj, Izraeli tha se kërkesa e Afrikës së Jugut "tall Konventën e Gjenocidit" dhe i kërkoi gjykatës ta hedhë poshtë kërkesën.
"Gjenocidi është vërtet i vështirë për t'u provuar, veçanërisht ky element i qëllimit për të shkatërruar, sepse në përgjithësi, udhëheqësit, dhe mund ta imagjinoni, krerët e shteteve, kryeministrat, komandantët ushtarakë, kur ata me të vërtetë ndjekin një politikë të tillë gjenocidale, veçanërisht me të gjitha këto gjykata dhe ligje që ekzistojnë deri më sot, shumicën e kohës ata do të jenë shumë të kujdesshëm për atë që shkruajnë, atë që thonë. Pra, në përgjithësi, kjo është diçka që nuk është e lehtë, sepse një udhëheqës nuk do të dalë dhe të thotë, ne jemi këtu për të vrarë dhe dëbuar të gjithë anëtarët e këtij dhe këtij grupi, sepse ata janë të vetëdijshëm se kjo sjell sanksione të mundshme ligjore, pasoja diplomatike, të gjitha llojet e problemeve për shtetin, apo jo?", shprehet Iva Vukusiç nga Universiteti i Utrecht.
Ku është çështja aktualisht dhe çfarë pritet më pas?
Afrika e Jugut paraqiti provat e saj të plota në tetor 2024; kundërargumentet e Izraelit duhet të dorëzohen deri në janar 2026. Seancat dëgjimore me gojë priten në vitin 2027, me një vendim përfundimtar të mundshëm në fund të vitit 2027 ose në fillim të vitit 2028.
GJND-ja ka lëshuar tashmë tre urdhra të përkohshëm, por Izraeli kryesisht nuk ka arritur t'i zbatojë. Presidenti i Afrikës së Jugut, Cyril Ramaphosa, konfirmoi të martën (14 tetor) se çështja do të vazhdojë pavarësisht armëpushimit.
Cila është lidhja historike midis aparteidit të Afrikës së Jugut dhe pushtimit izraelit të Gazës?
Disa afrikano-jugorë shohin paralele në ndarje, lëvizje të kufizuar dhe dhunë sistemike. Studiuesit e krahasojnë Gazën me Bantustanët e Afrikës së Jugut - zona të izoluara dhe të kontrolluara nën sundimin ushtarak. Qëndrimi moral i Afrikës së Jugut është i rrënjosur në luftën e saj çlirimtare dhe angazhimin ndaj solidaritetit ndërkombëtar. A mund ta fitojë Afrika e Jugut çështjen e gjenocidit dhe a ndihmon mbështetja globale?
"Në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, edhe nëse vendoset se është gjenocid, askush nuk shkon në burg, sepse është një gjykatë që merret me shtetet. Ka një gjykatë tjetër këtu në Gjykatën Ndërkombëtare Penale, gjithashtu këtu në Hagë, ku janë akuzuar Netanyahu dhe Gallant, dhe shumë të tjerë mund të jenë gjithashtu, nga të dyja anët e konfliktit; nuk e dimë sepse disa nga këto urdhër-arreste mund të jenë konfidenciale. Por ka një rast ku po hetohen individët. Për momentin, është një rast për urinë. Pra, krimi kundër njerëzimit dhe krimet e luftës nuk janë gjenocid, por janë gjithashtu krime të tmerrshme", shton Iva Vukusiç.
Ekspertët ligjorë thonë se çështja është e fortë, veçanërisht me provat në rritje dhe gjetjet e OKB-së për gjenocid. Mbi 14 vende - përfshirë Spanjën, Irlandën, Kolumbinë dhe Turqinë - i janë bashkuar ose e kanë mbështetur çështjen e Afrikës së Jugut. Ky koalicion në rritje i shton peshë presionit ligjor dhe diplomatik mbi Izraelin. Megjithatë, GJND-ja nuk mund të zbatojë vendimet; pajtueshmëria varet nga vullneti politik global. A i justifikon marrëveshja e armëpushimit Trump-Netanyahu krimet e luftës në të kaluarën - dhe a mund të arrestohet Netanyahu?
Armëpushimi, i nënshkruar në Egjipt, nuk i anulon krimet e kaluara dhe nuk i ndalon procedurat e GJND-së ose GJND-së. Gjykata Penale Ndërkombëtare ka lëshuar urdhër-arreste për Netanyahun dhe Gallantin për krime lufte, përfshirë urinë si armë.
124 vende janë të detyruara ligjërisht ta arrestojnë Netanyahun nëse ai hyn në territorin e tyre, megjithëse zbatimi i ligjit është i paqëndrueshëm. Përgjegjësia ligjore mbetet e mundur, por imuniteti politik dhe përçarjet globale mund ta mbrojnë atë. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
