Konflikti në Sudan i cili shpërtheu në prill të vitit 2023 shkaktoi valë dhune etnike, krijoi krizën më të keqe humanitare në botë dhe zhyti disa zona në zi buke. Që nga fundi i tetorit, forca paraushtarake që lufton ushtrinë në luftën civile të Sudanit po e zhvendos fokusin e saj drejt lindjes, pasi konsolidoi kontrollin e saj mbi Darfurin, duke rindezur dhunën dhe duke nisur sulme me dronë në zonat jugore prodhuese të naftës në vend.
Sulmet me dronë në rritje dhe vendosjet e reja të trupave dhe armëve nga Forcat Paraushtarake të Mbështetjes së Shpejtë dhe ushtria sugjerojnë se të dyja palët tani po i përqendrojnë përpjekjet e tyre në Kordofan, një rajon i përbërë nga tre shtete që shërben si një zonë ndarëse midis fortesave perëndimore të Forcave të Mbështetjes në Darfur dhe shteteve të mbajtura nga ushtria në lindje.
RSF pranoi një armëpushim të propozuar nga Shtetet e Bashkuara javën e kaluar pas një proteste ndërkombëtare mbi rrëfimet e dëshmitarëve se kishte vrarë qindra civilë ndërsa pushtoi al-Fashir, bastionin e fundit të rëndësishëm të ushtrisë në Darfur. Ushtria nuk e ka pranuar armëpushimin, i cili mund të ofrojë një mundësi për më shumë dërgesa të ndihmës humanitare, të nevojshme pas 2 vitesh e gjysmë konflikti, dhe luftimet nuk janë pakësuar. RSF filloi të lëvizte drejt Kordofanit në të njëjtën kohë që mori al-Fashirin në fund të muajit të kaluar, duke pushtuar qytetin Bara në shtetin e Kordofanit të Veriut, një lidhje strategjike thelbësore midis Darfurit dhe Sudanit qendror, shkruan A2 CNN.
Sipas Amy Pope, kreut të Organizatës Ndërkombëtare për Migracionin, rreth 50,000 njerëz janë zhvendosur nga Kordofani që atëherë. Duke i bërë jehonë raporteve nga al-Fashir, ku dhjetëra mijëra u zhvendosën gjithashtu, por shumë të tjerë janë të zhdukur, të mbijetuarit nga Bara që folën me Reuters përshkruan sulme hakmarrjeje dhe ekzekutime të shpejta kundër atyre që akuzoheshin për mbështetjen e ushtrisë.
"Ata thanë se festuat me ushtrinë... duhet t'ju vrasim", tha një person duke folur për Reuters në Omdurmanin e kontrolluar nga ushtria, pjesë e kryeqytetit të Sudanit, i cili dha emrin e tij si Khalil. Ai tha se ishte ulur në një rresht me tetë burra të tjerë, dy prej të cilëve u vranë, ndërsa një ushtar i RSF-së qëlloi mbi ta. Khalili dhe të mbijetuarit e tjerë të Barës të intervistuar në Omdurman kërkuan që të përdoren vetëm emrat e tyre të parë, për të mbrojtur veten dhe familjet e tyre nga hakmarrja. Një person tjetër, Ismail, përshkroi se si u fsheh brenda një shtëpie ndërsa burrat qëlloheshin në rrugë, derisa arriti të paguante një luftëtar për ta shoqëruar atë dhe familjen e tij jashtë qytetit.
Një person i tretë, Mohamed, tha se ndërsa ishte i bllokuar në shtëpinë e tij, mund ta dëgjonte babanë e tij duke luftuar kundër trupave të RSF-së dhe duke u vrarë në oborrin e tyre. Grupe luftëtarësh të RSF-së hynë në shtëpi, e rrahën atë dhe të tjerët dhe kërkuan para dhe ar, tha ai. Ai u largua nga qyteti në këmbë, duke u fshehur nga luftëtarët dhe automjetet, shkruan A2 CNN.
I pyetur për koment, RSF tha se ushtria kishte bllokuar çdo përpjekje për paqe. "Çdo vend ku ushtria është e pranishme është një objektiv legjitim dhe ne do të sulmojmë në çdo zonë në Kordofan, Khartum ose Port Sudan", tha një udhëheqës i RSF-së.
RSF thotë se raportet për abuzime të përhapura janë të ekzagjeruara dhe se po heton çdo gjë që mund të ketë ndodhur. Luftimet tani mund të kthehen në kryeqytetin e Kordofanit të Veriut, El Obeid, një nga qytetet më të mëdha të Sudanit. Dy dëshmitarë okularë i thanë Reuters se panë ushtrinë dhe forcat aleate duke grumbulluar trupa dhe pajisje në qytet në fillim të kësaj jave, ndërsa RSF u vendos në lindje.
Qyteti Babanusa në shtetin e Kordofanit Perëndimor, ku ndodhet një bazë e madhe ushtarake, është gjithashtu i rrethuar nga ushtarë të RSF-së, thanë banorët për Reuters. Civilët kryesisht ikën nga qyteti gjatë luftimeve të mëparshme. Në Kordofanin e Jugut, RSF dhe luftëtarët aleatë në grupin e armatosur Lëvizja Liberale për Popullin e Sudanit po rrethojnë ushtrinë në qytetet Kadugli dhe al-Dalanj aty pranë dhe luftimet janë përshkallëzuar, sipas një burimi të SPLM-N.
Një monitor global i urisë vlerësoi javën e kaluar se Kadugli po përjetonte zi buke që nga shtatori, dhe se al-Dalanj ka të ngjarë të ishte gjithashtu në zi buke, duke pasqyruar ndikimin e rrethimit në al-Fashir. Dëshmitarët dhe burimet kanë raportuar shenja të një grumbullimi më të gjerë ushtarak.
Një burim ushtarak dhe një burim pranë SPLM-N thanë se grupi i armatosur kishte marrë armë të reja nëpërmjet Sudanit të Jugut. Një dëshmitar në kryeqytetin e ushtrisë në kohën e luftës, Port Sudan, në bregdetin e Detit të Kuq, tha se kishte pasur një rritje të avionëve të mallrave në qytet. Dy burime ushtarake thanë se aeroplanët transportonin ngarkesa ushtarake. Reuters nuk mundi t'i verifikonte në mënyrë të pavarur pretendimet.
Lufta, e cila shpërtheu për shkak të një lufte për pushtet, ka shkaktuar gjakderdhje me motive etnike dhe zhvendosje masive, si dhe ka tërhequr fuqi të huaja. Të dyja palët janë mbështetur gjithnjë e më shumë në sulmet me dronë në muajt e fundit, duke çuar në viktima të rënda civile.
Më 3 nëntor, një sulm me dronë në lokalitetin Sheikan në Kordofanin e Veriut vrau 49 persona, përfshirë gra dhe fëmijë, sipas Emergency Laëyers, një grup aktivistësh, pa përmendur se kush ishte pas sulmit. Të premten, shefi i të drejtave të njeriut i OKB-së, Volker Turk, tha se nuk kishte "asnjë shenjë të de-eskalimit" pas rënies së al-Fashir. "Përkundrazi, zhvillimet në terren tregojnë përgatitje të qarta për armiqësi të intensifikuara, me gjithçka që kjo nënkupton për popullin e tij që ka vuajtur shumë", tha ai. Protagonistë në luftën për pushtet janë Gjenerali Abdel Fattah al-Burhan, kreu i ushtrisë dhe udhëheqësi i këshillit qeverisës të Sudanit që nga viti 2019, dhe ish-zëvendësi i tij në këshill, udhëheqësi i RSF-së, Gjenerali Mohamed Hamdan Dagalo, i njohur si Hemedti.
Analistët thonë se pozicioni i Burhanit është më pak i sigurt në krye të ushtrisë, ku besnikët dhe veteranët e Bashirit me prirje islamike kanë fituar ndikim që nga grushti i shtetit i vitit 2021. RSF-ja thotë se po lufton për të çliruar Sudanin nga mbetjet e regjimit të Bashirit, ndërsa ushtria thotë se po përpiqet të mbrojë shtetin nga rebelët "kriminelë".
Dëshmitarët thonë se RSF dhe aleatët e saj kanë kryer abuzime të gjera, duke përfshirë vrasje të shënjestruara etnikisht, dhunë seksuale dhe plaçkitje. Banorët kanë akuzuar ushtrinë për vrasjen e civilëve në granatime pa dallim dhe sulme ajrore. Të dyja palët i kanë mohuar kryesisht akuzat kundër tyre.
SHBA-të vendosën sanksione ndaj Burhan dhe Hemedti në janar 2025 dhe përcaktuan se RSF kishte kryer gjenocid, një akuzë që kjo forcë e mohoi.
Edhe pse ushtria e Sudanit e filloi luftën me burime superiore, përfshirë fuqinë ajrore, RSF u njoh zyrtarisht në vitin 2017 dhe ishte rritur vitet e fundit në një forcë të pajisur mirë të vendosur rreth Sudanit. Në ditët e para të luftës, njësitë më të shkathëta të RSF-së u vendosën në lagje në të gjithë kryeqytetin. Drejt fundit të vitit 2023, RSF bëri përparime të shpejta për të konsoliduar kontrollin e saj mbi Darfurin dhe për të marrë nën kontroll shtetin El Gezira në jug të Khartumit, një zonë kyçe bujqësore.
Ushtria rifitoi njëfarë ekuilibri me përparimet në mars 2024 në Omdurman, një nga tre qytetet që përbëjnë kryeqytetin më të gjerë, por RSF më vonë përparoi përsëri në shtetet Sennar, Nili i Bardhë dhe Gedaref. Një betejë e zgjatur është zhvilluar rreth bastionit të ushtrisë në al-Fashir në Darfurin e Veriut, ndërsa ushtria ka bërë një përpjekje të re për të rifituar terren në kryeqytet. Kryengritja që çoi në përmbysjen e Bashirit ngriti shpresat se Sudani dhe popullsia e tij prej rreth 50 milionë banorësh mund të dilnin nga dekada autokracie, konflikti të brendshëm dhe izolimi ekonomik.
Por lufta shkaktoi dëme të mëdha në infrastrukturë, detyroi më shumë se 12 milionë njerëz të largoheshin nga shtëpitë e tyre dhe la gjysmën e popullsisë përballë niveleve krize të urisë. Në gusht 2024, ekspertët njoftuan se uria po vazhdonte në një zonë në Darfur, dhe në dhjetor numri u rrit në pesë, me më shumë që priten. Dhjetëra mijëra njerëz janë vrarë, megjithëse vlerësimet për numrin e të vdekurve janë të pasigurta. Rivalitetet e intensifikuara politike dhe etnike brenda Sudanit kanë çuar në frikë se vendi, i treti më i madh në Afrikë për nga sipërfaqja, mund të ndahet, duke destabilizuar një rajon të paqëndrueshëm që kufizohet me Sahelin, Detin e Kuq dhe Bririn e Afrikës.
Qindra mijëra njerëz kanë ikur në Egjipt, Çad dhe Sudanin e Jugut, me një numër më të vogël që kalojnë në Etiopi dhe Republikën Qendrore Afrikane. Të dyja palët në konflikt kanë përdorur arin, burimin më të vlefshëm dhe të kontrabanduar gjerësisht të Sudanit, për të mbështetur përpjekjet e tyre të luftës. Konflikti është shndërruar në një konkurrencë për ndikim në Sudan dhe rajonin përreth midis fuqive, përfshirë Emiratet e Bashkuara Arabe, Arabinë Saudite, Egjiptin, Etiopinë, Iranin dhe Rusinë. Shtetet e Gjirit më parë kanë ndjekur investime në sektorë, duke përfshirë bujqësinë dhe portet. Rusia ka kërkuar një bazë detare në bregdetin e Sudanit. Emiratet e Bashkuara Arabe i kanë siguruar armë RSF-së, sipas ekspertëve të OKB-së, ndërsa burimet thonë se Irani ka dërguar mbështetje ushtarake për ushtrinë. Egjipti dhe Presidenti i saj Abdel Fattah al-Sisi, një ish-shef ushtrie që rrëzoi paraardhësin e tij islamist, kanë lidhje të thella me Burhanin dhe ushtrinë. Fuqitë perëndimore, përfshirë Shtetet e Bashkuara, mbështetën tranzicionin pas përmbysjes së Bashirit, por vëmendja diplomatike ndaj Sudanit ka qenë e kufizuar nga luftërat në Ukrainë dhe Gaza.
RSF-ja ra dakord për një propozim nga Shtetet e Bashkuara dhe fuqitë arabe për një armëpushim humanitar dhe është e hapur për bisedime mbi ndërprerjen e armiqësive, tha ajo më 6 nëntor në një deklaratë. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
