Një aksident tragjik në aeroportin Orio al Serio ka sjellë vëmendjen ndaj një rreziku pak të njohur, por real, atë që një person të përthithet nga një motor reaktiv. Sipas raporteve fillestare, një person është përplasur në një nga motorët e një avioni Airbus A319 gjatë operacioneve tokësore, në rrethana që ende po hetohen nga autoritetet. Por a është vërtet e mundur? Përgjigja është po, dhe rreziku ekziston edhe kur motorët nuk janë në fuqi të plotë.Nisur nga ngjarja e sotme mediat italiane kanë sjellë në vëmendje sesi mund të ndodhë një gjë e tillë kur motori është në regjimin minimal, apo si funksionon një motori i tillë.
Si funksionon një motor reaktiv si ai i përfshirë në ngjarje?
Motorët turboventilatorë si ata në avionin e prekur janë projektuar për të gjeneruar midis 85 dhe 120 kN shtytje përmes një procesi shumëfazor. Ajri hyn përmes ventilatorit të madh të përparmë ("ventilatori"), kompresohet nga një seri kompresorësh të brendshëm, përzihet me karburant dhe më pas ndizet në dhomën e djegies. Gazrat e nxehtë që gjenerohen dalin me shpejtësi të lartë nga pjesa e pasme, duke prodhuar shtytje.
Një pjesë e këtij ajri nuk hyn në djegie, por përshpejtohet nga ventilatori dhe anashkalon bërthamën qendrore. Është kjo "rrugë e dyfishtë" që i bën turboventilatorët më efikasë dhe relativisht më të qetë se motorët e vjetër reaktivë.
Në të gjithë këtë proces, faza fillestare, domethënë, marrja e ajrit, është thelbësore. Edhe kur motori është në punë boshe, forca me të cilën ai "gëlltit" ajrin nga përpara mbetet shumë e lartë. Dhe është pikërisht kjo marrje që përfaqëson një rrezik të menjëhershëm fizik për këdo që i afrohet shumë.
Çfarë do të thotë "i ngadaltë" ose "regjim minimal"?
Rreziku ekziston edhe kur avioni është në "regjim minimal" apo në gjendje të ngadaltë, domethënë kur motori është ndezur, por nuk po ofron shtytje të mjaftueshme për ta lëvizur aeroplanin. Ky është modaliteti në të cilin ai mbetet në "pritje", për shembull ndërsa avioni është ndalur në pistë ose po ecën ngadalë.
Edhe nëse duket sikur "fle", një motor në gjendje boshe vazhdon të thithë qindra kilogramë ajër në sekondë. Kjo krijon një fushë thithjeje të rrezikshme, të padukshme, por shumë të fuqishme. Dhe, meqenëse në ato kushte një motor është gjithashtu i vështirë për t'u dëgjuar nga operatorët tokësorë (të cilët, gjatë kryerjes së aktiviteteve të tyre, mbajnë mbrojtëse veshësh), duke filluar nga vitet 1990, agjencitë e sigurisë prezantuan spiralen rrotulluese, për avionët e linjës ajrore, që nxjerr në pah rrotullimin e ventilatorit.
Sa i rrezikshëm është një motor reaktiv që punon?
Për të dhënë një ide të menjëhershme mbi rrezikun janë shifrat e ofruara nga IATA (Shoqata Ndërkombëtare e Transportit Ajror), e cila përfaqëson linjat ajrore nga e gjithë bota dhe ka përcaktuar zonat e rrezikut rreth motorëve reaktivë, dhe nga FAA (Administrata Federale e Aviacionit), agjencia federale amerikane që rregullon aviacionin civil:
Zona e rrezikut është afërsisht 4.2 metra nga motori kur është në punë boshe dhe arrin deri në 10 metra kur motorët janë me shpejtësi më të lartë.
Shpejtësia e ajrit është mbi 150 km/orë në një distancë prej 1 metri
Presioni i thithjes: deri në a-10 kPa
Në praktikë, një person brenda një rrezeje prej 3 metrash nga një motor në regjim minimal mund të jetë i çekuilibruar. Brenda një metri, ai mund të thithet plotësisht.
Aksidenti i sotëm nuk është i pari
Rasti Orio al Serio është ende nën hetim, por incidente të ngjashme janë dokumentuar edhe më parë. Në vitin 2006, në Atlanta, një mekanik avioni u përplas në motorin e një Boeing 737, ndërsa avioni ishte në gjendje boshe. Ai vdiq menjëherë.
Një ngjarje e ngjashme ndodhi në vitin 2023, në Alabama, ku një operator u gëlltit nga një motor i ndezur i një Embraer E175, gjithashtu në atë rast në gjendje boshe. Ndoshta rasti më i bujshëm mbetet ai i vitit 1991 në një aeroplanmbajtëse amerikane, ku një marinar u thith nga motori i një A-6 Intruder, por mbijetoi. Ai u nxor me djegie të rënda, por i gjallë, një rrethanë e jashtëzakonshme. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
