Britania e Madhe dhe Franca, vendet të cilat kanë qenë shtetet nismëtare të krijimit të shtetit të Izraelit, tashmë kanë vënë në jetë atë që kishin premtuar më herët, njohjen e një shteti palestinez. Më 22 shtator kësaj thirrje iu bashkuan ish vendet dominione të Britanisë së Madhe, Australia dhe Kanadaja, dhe më pas edhe Portugalia.
“Në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, do të shohim vende të tjera si Franca dhe vende të tjera evropiane që ndjekin shembullin e Mbretërisë së Bashkuar dhe Australisë në njohjen e shtetësisë palestineze, gjë që do të krijojë fërkime të reja midis shtetit të Izraelit dhe aleatëve të tij perëndimorë. Dhe mund të kontribuojë në konflikt të ri në Palestinë”, u shpreh Wolf-Christian Paes nga INSS.
Po cili është statusi aktual i shtetësisë palestineze?
Organizata për Çlirimin e Palestinës shpalli një shtet të pavarur palestinez në vitin 1988 dhe shumica e Jugut global e njohu shpejt atë. Sot, rreth 150 nga 193 shtetet anëtare të OKB-së e kanë bërë këtë akt. Studiuesi për konfliktet e armatosura, pjesë e Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike, Wolf-Christian Paes, thotë se edhe pse vendet e tjera e njohin Palestinën si shtet, sovraniteti varet nga fakti nëse një autoritet ka kontroll të plotë mbi territorin e tij, gjë që Autoriteti Palestinez nuk e ka. "Ai ka autonomi të kufizuar në disa zona të Bregut Perëndimor, jo në të gjitha, dhe nuk ka pasur kontroll efektiv mbi Gazën që nga viti 2007", thotë Paes.
"Qëllimi i njohjes së një shteti palestinez nga fuqi të tjera perëndimore është të ecë përpara në proces drejt zgjidhjes me dy shtete, për të cilën është rënë dakord gjatë Marrëveshjeve të Oslos më shumë se 30 vjet më parë, por ku kemi parë shumë pak përparim gjatë dy dekadave të fundit dhe supozimi këtu është se, e dini, hapi simbolik do të krijojë disi një moment të ri për një proces që do të çojë drejt një zgjidhjeje me dy shtete", shton Paes.
Aleati kryesor i Izraelit, Shtetet e Bashkuara, ka thënë prej kohësh se mbështet qëllimin e një shteti palestinez, por vetëm pasi palestinezët dhe Izraeli të bien dakord për kushtet për një zgjidhje me dy shtete në negociata. Deri javët e fundit, fuqitë e mëdha evropiane ndanin këtë qëndrim.
"Një numër shumë i madh shtetesh tashmë po e njohin Autoritetin Palestinez si shtet sovran, apo jo? Dhe kështu ata kanë përfaqësi diplomatike të Palestinës. Ne kemi nevojë për Autoritetin Palestinez në shumë vende, dhe ato janë gjithashtu përfaqësitë globale në Ramallah në Shtetin e Palestinës. Ata kanë një flamur, lëshojnë pasaporta. Por në realitet, sovraniteti nuk përcaktohet vetëm nga pyetja nëse, e dini, shtetet e tjera ju njohin si shtet. Ai përcaktohet nga çështje të tilla si, a e kontrolloni vërtet territorin tuaj? Dhe këtu përgjigjja është se Autoriteti Palestinez, sigurisht, nuk e kontrollon plotësisht territorin e tij. Ai ka autonomi të kufizuar në disa zona të Bregut Perëndimor, jo në të gjitha, dhe nuk ka pasur kontroll efektiv, ose nuk ka pasur kontroll efektiv mbi Gazën që nga viti 2007", tha ai.
Megjithatë, që nga viti 2014 nuk janë mbajtur negociata të tilla izraelito-palestineze dhe kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu ka thënë se nuk do të ketë kurrë një shtet palestinez. Një delegacion që përfaqëson Shtetin e Palestinës ka status vëzhguesi në Kombet e Bashkuara - por nuk ka të drejtë vote. Pavarësisht se sa vende e njohin pavarësinë palestineze, anëtarësimi i plotë në OKB do të kërkonte miratimin e Këshillit të Sigurimit, ku Uashingtoni ka të drejtë vetoje.
CILI ËSHTË QËLLIMI I NJOHJES SË NJË SHTETI PALESTINEZ?
Vendet që po lëvizin për të njohur një shtet palestinez thonë se ky veprim ka për qëllim të ushtrojë presion mbi Izraelin që t'i japë fund sulmit të tij shkatërrues në Gaza, të kufizojë ndërtimin e vendbanimeve të reja hebraike në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe të riangazhohet për një proces paqeje me palestinezët.
ÇFARË KA THOTË NJOHJA NË PRAKTIKË?
Ata që e shohin njohjen si një gjest të thjeshtë tregojnë ndikimin e kufizuar në konfliktin e vendeve si Kina, India, Rusia dhe shumë shteteve arabe që e njohën pavarësinë palestineze dekada më parë. Pa një vend të plotë në OKB ose kontroll të kufijve të vet, AP ka vetëm aftësi të kufizuara për të zhvilluar marrëdhënie dypalëshe.
Izraeli kufizon aksesin për mallra, investime dhe shkëmbime arsimore ose kulturore. Nuk ka aeroporte palestineze. Bregu Perëndimor i mbyllur mund të arrihet vetëm përmes Izraelit ose përmes kufirit të kontrolluar nga Izraeli me Jordaninë, dhe Izraeli tani kontrollon të gjithë aksesin në Rripin e Gazës që nga kapja e kufirit të Gazës me Egjiptin gjatë luftës së vazhdueshme.
Paes thotë se politika ka të bëjë me gjeste dhe ndërsa njohja nga shtetet perëndimore nuk do të ndryshojë domosdoshmërisht asgjë për palestinezët e zakonshëm, simbolika mund të çojë në ndryshime praktike në të ardhmen.
"Nëse Palestina njihet si shtet, shkeljet e territoreve palestineze do të konsiderohen shkelje të territorit të një shteti sovran", thotë Paes.
SI KANË REAGUAR IZRAELI DHE SHTETETE E BASHKUARA?
"SHBA-të janë kundër lëvizjes aktuale drejt njohjes së Palestinës si shtet", thotë Paes. "SHBA-të kanë qenë një nga mbështetësit kryesorë të zgjidhjes me dy shtete në kohën kur u negociua në Oslo. Pra, në atë kohë, SHBA-të ishin ndër kombet më mbështetëse në perëndim të këtij procesi. Por kjo ka ndryshuar gjatë dy dekadave të fundit."
"SHBA-të janë kundër lëvizjes aktuale drejt njohjes së Palestinës si shtet. Dhe Shtetet e Bashkuara, sigurisht, kanë qenë një nga mbështetësit kryesorë të zgjidhjes me dy shtete në kohën kur ajo u negociua në Oslo. Pra, në atë kohë, SHBA-të ishin ndër vendet më mbështetëse në perëndim të këtij procesi. Por kjo ka ndryshuar gjatë dy dekadave të fundit. Dhe disa hapa simbolikë drejt kësaj ishin, për shembull, lëvizja e ambasadës amerikane nga Tel Avivi në Jerusalem gjatë presidencës së parë të Trump. Jerusalemi, sigurisht, pretendohet edhe nga pala palestineze si kryeqytet. Pra, duke zhvendosur ambasadën në Jerusalem, në një farë mënyre, ky është një hap larg një zgjidhjeje me dy shtete. Dhe për sa i përket Gazës, siç e dini, ka këto diskutime rreth shndërrimit të Gazës në një rivierë, një lloj vendpushimi të madh plazhi pasi të mbarojë ky konflikt, diçka që është vërtet e vështirë të pajtohet me idenë e të paturit në thelb një shtet palestinez të pandarë", tha Wolf-Christian Paes.
Izraeli, i përballur me një protestë globale për shkak të sjelljes së tij në luftën e Gazës, thotë se njohja shpërblen Hamasin për sulmet ndaj Izraelit që shkaktuan luftën në tetor 2023. "Një shtet palestinez nuk do të krijohet në perëndim të lumit Jordan", tha kryeministri Benjamin Netanyahu. Shtetet e Bashkuara kundërshtojnë lëvizjet e njohjes nga aleatët e tyre evropianë. Ajo ka vendosur sanksione ndaj zyrtarëve palestinezë, duke përfshirë bllokimin e Abbasit dhe figurave të tjera të AP-së nga pjesëmarrja në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së duke u mohuar dhe revokuar vizat. (A2 Televizion)
A2 CNN Livestream
MUND TE LEXONI GJITHASHTU
