Ndihmuan në përparimet shkencore, u bënë sportistë elitarë, aktorë, shpëtimtarë fëmijësh dhe heronj lufte. Në fotogalerinë e mësipërme njihuni me 19 kafshët që kanë shkruar historinë. (A2 Televizion)
Frida, qeni shpëtimtar - Frida, një retriever labrador, u bë e famshme në Meksikë dhe më pas në të gjithë botën, kur u kthye në simbol të qëndrueshmërisë kur vendi pësoi disa tërmete në vitin 2017. Frida lindi në Mexico City në 2009 dhe u trajnua për të qenë një qen shpëtimi. Puna e saj e parë ishte me tërmetin e Haitit, të vitit 2010. Gjatë gjithë jetës së saj, ajo ndihmoi në shpëtimin e 12 njerëzve dhe gjeti 43 trupa të pajetë në rrënoja.Secretariat, Bolti i kuajve - Secretariat ishte një kalë i lindur në Amerikë. I edukuar për gara me kuaj, në moshën 2-vjeçare, në vitin 1972, filloi të shquhej me disa fitore që i dhanë prestigj të konsiderueshëm. Ai u përgatit për sezonin 1973 për të shënuar emrin e tij në librat e historisë, dhe ai e bëri këtë duke fituar Triple Crown, domethënë, duke fituar Derbin e Kentakit, Preakness Stakes dhe Belmont Stakes. E bëri edhe duke thyer rekordet e secilit prej garave, rekorde që sot, 50 vite më pas, janë ende të pathyera. Pas këtij viti spektakolar, ai fitoi 11 nga 14 garat në të cilat mori pjesë. Nuk vrapoi më pasi u tërhoq. Ai solli mbi 600 mëza dhe 19 prej tyre u bënë kampionë. Secretariat u sakrifikua në vitin 1989, në moshën 19-vjeçare, i sëmurë nga laminiti.Laika - Laika ishte një qen rrugësh në Moskë, ku lindi në vitin 1954. 2 vjet më vonë ajo u zgjodh, së bashku me 2 qen të tjerë endacakë, nga shkencëtarët sovjetikë të cilët propozuan që këto qen të udhëtonin në hapësirë, sepse supozohej se i rezistonin temperaturave të larta. Ajo u përzgjodh për misionin Sputnik 2, misioni i parë që vendosi një gjallesë në hapësirë. Laika ngordhi në hapësirë për shkak të hipertermisë dhe stresit. Ajo u njoh si martire për përparimin shkencor në garën hapësinore. Pas Laikës, Programi Hapësinor Sovjetik dërgoi 6 qen të tjerë në hapësirë, duke i kthyer 4 prej tyre shëndoshë e mirë. Pas kësaj norme të lartë mbijetese, anija Vostok II u nis në vitin 1961, me kozmonautin Yuri Gagarin brenda, duke qenë qenia e parë njerëzore që shkoi në hapësirë.Koko, gorilla që mësoi gjuhën e shenjave - Koko ishte një gorillë e Ultësirës Perëndimore, që lindi në vitin 1971 në kopshtin zoologjik të San Franciskos. Para vitit të parë të saj, ajo u trajnua nga Dr. Francine "Penny" Patterson për të mësuar gjuhën e shenjave. Koko arriti të njohë më shumë se 1000 shenja dhe më shumë se 2000 fjalë në anglisht. Ajo gjithashtu adoptoi një kotele si kafshë shtëpiake dhe mësoi të përdorte një aparat fotografik. Koko ngordhi në vitin 2018 në moshën 46-vjeçare.Wojtek ariu ushtar - Në vitin 1942, ushtarët e trupave të këmbësorisë polake u vendosën në Iran, duke u rikuperuar nga vështirësitë e vuajtura në vitet e mëparshme. Të destinuar për në Liban, rrugës për në vendin mesdhetar gjetën një të ri që mbante një këlysh ariu disa muajsh dhe ushtarët e blenë prej tij në këmbim të një stilolapsi që mund të kthehej në brisk. Ushtarët e ushqenin këlyshin e ariut me qumësht të kondensuar, të holluar me ujë. Ariu ishte i shoqërueshëm dhe u bë argëtimi i kompanisë. Gjatë muajve në vijim, ai mësoi të marshonte me pjesën tjetër të togës dhe ishte e habitshme ta shihje atë të ulur si një ushtar i zakonshëm kur udhëtonin me xhip ose kamion. Kur u caktuan në Montecassino, në Italinë jugore, e mësuan se si të transportonte mallra dhe Wojtek mësoi se si të përballonte ngarkesa të mëdha. Ushtarët u habitën që Wojtek nuk u tremb nga zhurma e shpërthimeve. Në fund të luftës, ushtarët polakë u pritën me nderime në Britaninë e Madhe dhe Wojtek ishte atraksioni i madh në paradat e fitores. Para se ta largonin, kompania polake e bëri rreshter dhe ai kaloi pjesën tjetër të ditëve në kopshtin zoologjik të Edinburgut, ku ishte një atraksion për vizitorët.Just Nuisance, udhërrëfyesi i marinarëve të dehur - Just Nuisance lindi në vitin 1936 dhe jetoi në Afrikën e Jugut gjatë gjithë jetës së tij. Në qytetin bregdetar të Simon's Town, pranë Cape Town, ai është një legjendë e vërtetë. Ky qen u bë shumë i pëlqyer nga ushtarët e Marinës, pasi Just Nuisance kishte një sens të shkëlqyeshëm drejtimi dhe kur gjente marinarë të dehur, dinte t'i kthente në kazermë. Ndjenja e tij e drejtimit ishte aq e shkëlqyer sa kur marinarët shkonin në qytetet e afërta për t'u argëtuar natën, e merrnin me vete dhe Just Nuisance ishte në gjendje t'i udhëzonte në trenin e duhur të kthimit. Karakteri i tij i dashur dhe shumë i shoqërueshëm i dha atij dashurinë e gjithë marinës dhe ai u emërua marinar dhe mori një racion si të tjerët. Nëse ndonjë marinar hynte në një sherr, Just Nuisance ishte në gjendje ta ndalonte sherrin. Ai ngordhi në vitin 1944 kur, pas një aksidenti automobilistik, pësoi një trombozë që paralizoi një pjesë të trupit të tij dhe veterineri i Marinës Mbretërore rekomandoi që ai të vritej.Cher Ami, pëllumbi që shpëtoi një divizion - Cher Ami, frëngjisht për mik i dashur, ishte një pëllumb shtëpiak i lindur në Mbretërinë e Bashkuar, në vitin 1918, dhe i trajnuar për të dërguar mesazhe. Në fund të Luftës së Parë Botërore, ai u caktua në Divizionin e 77-të të Këmbësorisë të Ushtrisë së Shteteve të Bashkuara. Gjatë një operacioni kthimi pas një bastisjeje pas linjave të armikut, toga u gjend e rrethuar nga ushtria gjermane në njërën anë dhe nga trupat aleate që qëlluan gabimisht në togë, duke i ngatërruar me ushtarë gjermanë. Komandanti përgjegjës lëshoi dy pëllumba, të cilët u qëlluan shpejt, përpara se të lironte Cher Ami me një mesazh të lidhur në këmbën e zogut që tregonte vendndodhjen e tij. Menjëherë pas nisjes së fluturimit, Cher Ami u godit nga një plumb gjerman, por çuditërisht mori arratinë dhe mbërriti në papafingon e saj i mbuluar me gjak, me një dëmtim në sy dhe me njërën këmbë të varur vetëm nga tendina. Mesazhi mbërriti dhe zjarri pushoi. Duke kuptuar veprën e kësaj heroine me krahë, ata e operuan dhe i shpëtuan jetën, por jo këmbën, të cilën iu desh ta amputonin dhe i vunë një këmbë të vogël prej druri. Cher Ami ngordhi 9 muaj pas këtij heroizmi.Jumbo kolosi - Jumbo ishte një elefant afrikan i lindur i kapur në Abyssinia, Etiopia e sotme, në 1861. Ai u transferua në Paris për kopshtin zoologjik lokal. Në vitin 1865 ai u këmbye me një rinoceront nga kopshti zoologjik i Londrës dhe ai mbërriti në kryeqytetin britanik ku u bë mjaft i famshëm, duke u bërë një atraksion i kopshtit zoologjik, duke i lënë fëmijët të hipnin në shpinë dhe duke bërë një shëtitje të shkurtër me ta sipër. Në 1882, në moshën 22-vjeçare, ai u shit në cirkun PT Barnum dhe u soll në Shtetet e Bashkuara. Jumbo nuk i mësoi truket e cirkut që bënin elefantët aziatikë, por prania e tij kolosale ishte e mjaftueshme për t'i bërë njerëzit të paguanin biletat. Jumbo, i tcili ishte 3.23 m i gjatë dhe peshonte 6 ton, vdiq pasi u godit nga një lokomotivë ndërsa përgatitej të hipte në trenin që transportonte cirkun e Barnum.Ham, astronauti i parë i shimpanze - I lindur në vitin 1957 në Kamerun, ai u kap pak më shumë se një vjeç dhe u shit në një fermë kafshësh ekzotike në Majemi. Nga kjo fermë ai u ble nga Forcat Ajrore të Shteteve të Bashkuara dhe së bashku me shimpanzetë e tjera u trajnua në NASA. Ham, i quajtur fillimisht Numri 85 nga shkencëtarët e hapësirës ajrore, u trajnua për 18 muaj për t'u nisur në hapësirë dhe për të mësuar të përdorë leva për të kryer detyra që e ndihmuan atë të largohej nga atmosfera dhe të kthehej i shëndetshëm. Më 31 janar 1961, Projekti Mercury u ngrit në Kepin Canaveral ku Ham operoi sipas udhëzimeve. Fluturimi nuk shkoi siç pritej dhe Ham pati probleme gjatë fluturimit 16-minutësh që, pavarësisht se nuk ishte trajnuar për t'i zgjidhur, i zgjidhi në mënyrë korrekte. Kapsula e nisjes ra në Oqeanin Atlantik dhe kur u shpëtua, Ham kishte vetëm lëndime në hundë dhe lodhje, të cilat u zhdukën kur pa kujdestarët e tij dhe u bë jashtëzakonisht i lumtur. Udhëtimi i Ham shërbeu për t'i bërë të ditur NASA-s se detyrat mund të kryhen në hapësirë dhe gjithashtu shërbeu për t'i bërë më të sigurta misionet e ardhshme me njerëzit. Në vitin 1963 Ham u hoq në kopshtin zoologjik të Uashingtonit, ku qëndroi për 17 vjet përpara se të transferohej në një qendër të re shimpanzesh në kopshtin zoologjik të Karolinës së Veriut, ku do të ngordhte në vitin 1983, në moshën 25-vjeçare.Oktapodi Paul - Viti 2010 i dha titullin e parë Kampion Bote në futboll Spanjës. Shumë prej nesh e mbajnë mend edhe si vitin e oktapodit Paul, i cili parashikoknte me sukses rezultatet e ndeshjeve. Oktapodi jetonte në kopshtin zoologjik në Oberhausen, Gjermani, dhe atij i vendosnin dy kuti, me një flamur të vendeve që do të luanin, me një gocë në secilën prej tyre dhe molusku zgjidhte një të parë. Ai gjeti çdo ndeshje që luajti Gjermania dhe mendoi, siç shihet në foto, se skuadra spanjolle do të mundte skuadrën e Holandës. Paul, i lindur në vitin 2008, ngordhi 3 muaj pas përfundimit të Kupës së Botës.Floku i dëborës - Ishte një gorillë albino, i vetmi nga specia e tij. Ai lindi në 1964, në xhunglën e Nkó, Guinea Spanjolle, tani Guinea Ekuatoriale, dhe u kap nga gjuetarët vendas në 1966 dhe u shit në këshillin e qytetit të Barcelonës për 15,000 peseta. Që kur mbërriti në Barcelonë, ai u bë tërheqja kryesore e kopshtit zoologjik të qytetit. Në fazën e tij të rritur ai arriti 1.68 cm dhe peshonte 189 kg. Ngordhi në vitin 2003, në moshën 39-vjeçare, viktimë e kancerit të lëkurës, me siguri të lidhur me albinizmin e tij.Rreshteri Stubby, endacaku trim - Stubby ishte një Boston Terrier që u gjet pranë Universitetit të Yale nga këmbësorë që stërviteshin në zonë, njëri prej të cilëve e adoptoi atë. Kur u thirrën, ushtari e largoi qenin dhe u gjet nga një rreshter i cili e lejoi të qëndronte në anijen që po i çonte në luftë në Evropë. Në luftë ai ishte shumë i dobishëm për togën e tij, duke qenë se kishte nuhatje kur hidhej gaz mustardë. Ai u plagos nga një granatë dore dhe derisa u shërua, ai ishte argëtimi i ushtarëve të plagosur. Në fund të luftës ai u kthye, së bashku me pronarin e tij, i cili gjithashtu i mbijetoi luftës, në shtëpinë e tij në Yale, ku u njoh për trimërinë e tij në betejë dhe u gradua rreshter. Ai ngordhi në vitin 1926 dhe mbi gurin e varrit të tij mund të lexohet mbishkrimi i mëposhtëm në anglisht: "Këtu dergjet Sgt. Stubby, një qen heroik i Luftës së Parë Botërore. Një endacak trim.Pal, Lassie e parë - Pal ishte një qen i cili lindi në vitin 1940 në një fermë afër Hollivudit. Pronari i tij i parë e çoi te Rudd Weatherwax, një kujdestar i kafshëve filmike, sepse qeni do të ndiqte motoçikletat. Weatherwax u punësua në vitin 1942 për filmin Lassie Come Home dhe mori Palin, i cili tashmë e kishte përzgjedhur, por u refuzua për të bërë marifete se ishte më i vogël se një kolie standard. Në një test me kamerë, kolie i zgjedhur për të luajtur Lassie nuk guxoi të kalonte një rrjedhë, kështu që Rudd Weatherwax e inkurajoi Palin të bënte skenën dhe ai ia arriti. Ai u përzgjodh për këtë film dhe xhiroi 6 të tjerë. Si dhe 2 sezonet e para të serialit Lassie. Pali ngordhi në vitin 1958, një moshë shumë e vjetër për një qen, dhe shumë nga pasardhësit e Palit luajtën rolin e Lassie-t në versione të ndryshme. Në foto, Pal po takohet me Elizabeth Taylor, aktorja që luajti Priscilla, një mikeshë e Lassie-t në romanin origjinal.Keiko, orka e njohur si Willy - Në vitin 1978, peshkatarët islandezë kapën një balenë vrasëse, rreth dy vjeç. Ajo u shit në një akuarium islandez ku jetoi me orka të tjera për 3 vjet, përpara se të blihej nga Akuariumi i Ontarios, Kanada. Në vitin 1985 ai u ble nga Reino Aventura, një park argëtimi në Mexico City, ku u bë tërheqja kryesore e tij. Për ta popullarizuar atë, ai u huazua në studiot e filmit për të regjistruar skena. Në vitin 1993 ai arriti famë botërore me premierën e Free Willy, një film për kthimin e një orke në det. Në robëri, Keiko vuajti nga sëmundje të ndryshme të lëkurës, si dhe lëndime nga stresi nga mërzitja në pellgun e saj. Pas premierës së filmit, u themelua një OJQ, objektivi i së cilës ishte kthimi i tij në det. Në vitin 1995 Mundo Aventura dhuroi Keikon në një qendër ujore në Oregon, Shtetet e Bashkuara, ku ajo shijoi ujin e kripur të detit dhe u ushqye me peshq të gjallë. Në vitin 2002, Keiko u rifut në oqean, ku kishte probleme komunikimi me orkat, duke mos mësuar se si ta bënte këtë sepse ishte kapur shumë e re. Nuk u përshtat me jetën në det, duke qenë orka e parë, dhe deri tani e vetmja, që u rikthye në det.Jitts, majmuni Çita i Tarzanit - Jitts lindi në Liberi, në vitin 1929, dhe 3 vjet më vonë u bë i famshëm duke luajtur majmunin "Cheeta". Ai u shfaq në 4 filmat e parë Tarzan dhe ngordhi në vitin 1938 për shkak të pneumonisë. Si kuriozitet, në serinë origjinale të romaneve të Tarzanit, shkruar nga Edgar Rice Burroughs, ai kurrë nuk e vlerësoi këtë shimpanze si shoqërues dhe mik të Tarzanit, por kjo gjë u shtua në filma.Rreshteri i pamatur -Mara ishte një kryqëzim midis një kali të racës së pastër dhe një kali mongol. Blerë në vitin 1952, që besohet të jetë midis 3 dhe 4 vjeç, nga Marina e SHBA, i ka shërbyer Ushtrisë Amerikane gjatë Luftës Koreane. Ngarkonte municione për trupat amerikane në beteja. Në mars të vitit 1953 tregoi një qëndresë të jashtëzakonshme pasi bëri 51 udhëtime në front në vetëm një ditë për të transportuar municione dhe për të hequr detarët e plagosur. U promovua në Rreshter Shtabi.Buddy, qeni i parë udhërrëfyes amerikan - Edhe pse ka dëshmi të shkruara se ka pasur qen që drejtojnë të verbërit me shekuj, e vërteta është se pas Luftës së Parë Botërore, në vitin 1916, u hap qendra e parë e trajnimit të qenve udhërrëfyes në Gjermani, kur trajnimi i qenve u bë popullor. Një trajnere amerikane e qenve, e cila punonte me Kryqin e Kuq, e quajtur Dorothy Eustis, mësoi për këto qendra dhe shkroi një artikull për shtypin amerikan për vizitën e saj në një nga këto qendra. Ky informacion arriti në veshët e Morris Frank, një amerikan i ri i verbër, i cili i propozoi Eustisit të trajnonte një udhërrëfyes për të. Ai qen ishte Buddy, një pastor gjerman femër që do të bëhej sytë e Frankut. Pas udhëtimit në Zvicër dhe stërvitjes me të, javë më vonë, Frank thirri një grup gazetarësh në Nju Jork, të cilët panë Buddyn duke e udhëhequr Frankun nëpër vende të ndryshme pa incidente. Historia e bëri shumë të famshëm këtë qen.Dolly, delja e parë e klonuar - Në shkurt 1997, Instituti Dorslin në Edinburg i njoftoi botës ekzistencën e një deleje të klonuar, të cilën e quajtën Dolly. Delja është rezultat i një kombinimi midis një qelize nga një gjëndër qumështore e një deleje gjashtëvjeçare dhe një veze pa bërthamë. Zhvilluar në një "mitër me qira" nga një dele tjetër. Gjatë jetës së saj, Dolly lindi 6 qengja që kishin një jetë normale. Dolly u nda nga jeta në vitin 2003 në moshën 6-vjeçare, ajo jetoi gjysmën e aq sa jeton një dele e llojit të saj. Është spekuluar shumë se arsyeja është plakja më e shpejtë sepse është një klon ose sepse qeliza origjinale, ajo e gjëndrës së qumështit, i përkiste tashmë një deleje që ishte 6 vjeç kur u ble.Hachiko, qeni besnik - Hachiko ishte një qen i racës Akita, i njohur për pritjen e kthimit të pronarit të tij, mjekut Hidesaburo Ueno, për 9 vjet. Hachiko lindi më 10 nëntor 1923 dhe në vitin 1924 u ble nga doktor Ueno, i cili e quajti Hachiko. Qeni e shoqëronte Uenon në stacionin Shibuya, ku doktori merrte trenin për të shkuar në punë dhe priste derisa të kthehej, për të shkuar së bashku në shtëpi. Më 21 maj 1925, Ueno ndërroi jetë duke dhënë mësim, por Hachiko e priti pavarësisht se pronari nuk u kthye kurrë. Për 9 vjet, 9 muaj e 15 ditë, Hachiko ishte duke pritur për Uenon në stacionin Shibuya. Gjatë kësaj kohe ai u miqësua me një mori udhëtarësh që i jepnin ushqim dhe historia e tij u bë shumë e njohur, fillimisht në Japoni dhe më pas ndërkombëtarisht. Në foto, aktori Richard Gere, i cili luante pronarin në filmin amerikan, pozon me statujën e Hachikos në stacionin Shibuya.
